Opgehangen ruimte, 2014, bewerkte foto

Andere ruimte

De ruimte had een vage en griezelige vorm gekregen. Het voelde
wat overdreven, die slappe omlijsting. Bovendien werd nu ruimte
tussen de dingen daardoor groter en klonken de geluiden geschei-
den op de één of andere manier. Alles wat je hoorde hield abrupt
op omdat ondertussen de tijd werd afgebroken.
Toen kwamen zij en hij, alles werd warmer, terwijl de hitte rondom
zelf koud bleef.
Ik stond op een kier afstand, in de andere kamer en zag hun hoop-
volle houding. Terwijl zij zo aanwezig tegen elkaar schreeuwden,
had ik mij meer als bloemblaadjes in de kelk gesloten en trok me
beschaamd terug in verreweg de verste hoek.
In de ontstane compositie van de ruimte kwam een ander verband
dan iets als platte vlakken. Je zag dat de grote ruimte alles brak.
Daarna deed ik de vensterluiken dicht en was de rust weer gekeerd.
Een grijnslach verdween en droogde op als het levenloze slijm van
een naaktslak. Het glinsterende snot van het subject stelde niks voor.

Zo kan je van alles beleven op een druilende zondag.

Zo veel, zo weinig, 2002, beweert tekening

Legende

Volgens de kunstenaar staan legenden niet alleen voor een geestelijke
houding ten aanzien van dingen, maar ook voor de energie van de
natuur. ‘Die legenden zijn het enige echte, dat we op aarde bezitten.
Ze gaan over belangrijke dingen in het leven: de vrouw, de bergen, de
zee. Ze zijn de bergen, de bergen bestaan en zijn echt. Alles wat een
mens zegt of doet is specifiek en heeft te maken met een bepaald his-
torisch moment, maar de legenden blijven en leven voort’, beweert hij.

Volgens mij zijn legenden veelal plaatsgebonden en dus is het niet
verwonderlijk dat voor deze kunstenaar de omgeving, de plaats van
afkomst, van groot belang is. Hij gelooft dat de mens erin wortelt en er
niet los van kan raken. Zodoende wordt het een projectie van iets dat
uit hemzelf komt. Hijzelf is net zo veel als zo weinig van alles rondom.
Dit proces is vooral goed te volgen in de meer dan honderd kunstenaars-
boeken die hij sinds 1987 maakte. De voorstellingen appelleren aan
collectief onderbewuste beelden van angst en dreiging en hebben te
maken met de rol die hij aan de angst toekent om er vat op te krijgen,
om hem te bezweren en de toekomst te redden. Het is volgens hem
één van de belangrijkste algemeen menselijke gevoelens.
Tenminste ik denk dat hij, die kunstenaar,  zo denkt.

Double Vision, 2004, bewerkte foto

Nieuwe plek

Dat is het leuke van een nieuwe situatie, je kan er zo heerlijk over
filosoferen. Zo rijmde ik op de wimpers van de dag deze vertelling:

ik zou stevig gezogen zijn
als ik niet stevig vastgehouden werd
nu, zoveel jaren later
ben ik hier en is daar daar gebleven
het is de duizeling die mij verder bracht
naar nieuwe leegte en vervulling

Wat is die leegte dan? Een nog niet opgevuld gat?
Kijk, vroeger kwam de betekenis der dingen natuurlijk van boven.
Nu moeten we in eigen beheer eigen wegen gaan zoeken.
Waarschijnlijk gaat het nog steeds om hetzelfde: de leegte is een
groot, godvormig gat. Daarom is er ooit bedacht in de taal van ouds
dat de mens geschapen is naar het beeld van god.
Tegenwoordig is dat allang anders, nu is de mens de maat der dingen.
Is dat erg?
Natuurlijk niet, het is goed voor de schrijvers en dichters. Als
andere goede moeders ruimen ze de wereld op met hun vage
verklaringen. Desnoods door te zeggen dat niet alles verklaar-
baar is. Ze troosten de ontstane pijn, die wordt geleden en ver-
zoenen middels het zorgvuldig formuleren nieuwe wijsheden.
Elk effect is toegestaan, lijken ze wel te denken (waarschijnlijk
komt dat uit het boek Dwaalgasten).
Ik zou verder vrijrijmen:

dan worden de tanden ontbloot
daar waar de lucht massief en heet is
kijk, als telefoonverbindingen worden verbroken
kleedt men zich uit en verkoelt de huid
de geschiedenis moet zich even herhalen

In de nieuwe ruimte voeg ik toe: zelfs een oordeel biedt geen
oplossing.
Het is iets om later over na te denken.
Gaan we later doen.

Beheerst boos, 2014, bewerkte foto

Binnenkant

In het zevende jaar van haar lot had haar lichaam zich eindelijk
aangepast aan haar beslissing niet langer boos te zijn. Vooral niet
midden in de nacht. Weg met het ongewenste!
Meteen kreeg ze meer inzicht in haar eigen binnenkant.
Mooi meegenomen.
Vroeger waren haar springaders altijd vol en doorzichtig rood. Ze
trilde constant als een nerveuze dagvlinder. Veel te veel last van
gemene reïncarnaties. Aan de weerskanten van haar wervelkolom
was het steeds hommeles. Ze raakte er moe en uitgeput van, had
het gevoel dat een ander haar leven leidde. Een ander had haar
sluipend veroverd en haar een nieuw geluid gegeven. Heel naar.
Hoe ze zich ook binnenstebuiten keerde, ze bleef raar doen en bleef
boos. Soms leek het zelfs dat die ander haar gezicht half had weg-
gevreten. Haar lijfwater was verkeerd ververst. Diep in haar buik
kon je het horen borrelen en zingen.
En hoe had ze haar plaagkwaal onder de duim gekregen zul je je
afvragen. Dat was eigenlijk vrij simpel: nadat zij alle bescherming
en veiligheid had opgegeven maakte ze haar rechter wijsvinger nat
en stak de nattigheid vervolgens in de zoutpot en proefde voorzichtig.
De smaak was zeer gerijpt, zuiver en had tot gevolg dat ze twee
maanden niet kon eten.
Opvolgend was de kwaal over.
Soms moet je letterlijk even stilstaan.

Pick Your King, 1981-2014, bewerkte foto

Schuld

Stel je voor dat je in een sprookje opgroeit. Van hoe er iemand
was die het belangrijkste was. Iemand die voor je zorgde en jouw
schulden op zich nam. Je zou eeuwig geluk hebben en je geen
enkele zorg maken over je laatste toekomst.
Stel je voor dat je dat zou doen, dan was je gelovig. Je zou er niet
op kunnen komen dat het een leugen was, dat sprookje. Je zou
daarvoor beslist gestraft worden. Die iemand was niet gek. Het
geloof houdt niet van neezeggers. De hoofdman wijst alleen af, je
moet hem volgen.
Hij had er last van, het symbolische denken was bij hem binnen
geslopen en wilde niet meer weg. Bij elke uitspraak op het nee-
gebied kreeg hij buikpijn. Hij zat daardoor vol lichte gemoeds-
onrust.
Dus schoof hij Het Boek netjes terug in de kast. Voorzichtig, rustig,
om de woorden niet wakker te maken. Hij maakte zichzelf wijs dat
het maar iets tijdelijks was. Niet definitief. Hij moest niet afwijzen,
afwijzen is erkennen dat je niet van goede wil bent en afwijzen is
zwak.
Men zegt dat gelovigen, die van hun geloof vallen dat ze er altijd
veel moeite mee hebben. Men blijft er nog lang mee bezig. Het is
net zoiets als een alcoholist die zegt van de drank af te zijn, maar
zich bij de AA toch terecht een alcoholist blijft noemen. Je blijft
ergens altijd trillen.
Dat doet de aangeprate, diep geëtste schuld.

De verdwijning, 2014, bewerkte foto

Fata

naast de romige wetten
raast het koude ruit
naast gekweld plezier
spiegelt de spiegel

rondreizend naakt
kale, koude pijnbank
een oud verleden
geurt een rozenperk

voor de vitrage
van achteren gezien
aan elke voet
een loden bol ketting

de ziel danst
als een dronken vlieg
verse vlokken pakken
de lege ruimte

nu nog even
na het vloervegen
is de leugen gesmoord

of dit de moeite waard was?
het was een geloof

Oude spiegel, 2014, bewerkte foto

Nu en later

Iets over jezelf schrijven is lastig. Dat heeft niets met valse be-
scheidenheid te maken. Dat is gewoon zo. Terugkijkend op mijn
stoffig eiland, mijn eigenste jungle, zie ik onopgeloste hopen stof
waaronder een oude patina. Een mooi, belegen kosmisch mu-
ziekje is te horen. Het is van die muziek die je schaamteloos bij de
neus neemt, terwijl je je toch prettig blijft voelen.
Het is duidelijk: hier hoop je de diepten van weleer terug te vinden.
Dan moet je eerst door stof en rimpels (wat op zich niet zo moeilijk
is al wringt het wat tegen). Pak gewoon de aanwezige stroom en
doe niet tegendraads. Utopisch is toch niet zo ideaal.
Alles moet tenslotte in een bad van ervaring, zo blijft het besmette
beeld achter. Daar begint het leven zeggen sommigen. Hoe onschul-
dig moet je zijn?
We leven in een klimaat van aantrekken en afstoten. Herhaling
brengt vertrouwen. Is dat wel zo? Herhaling geeft rust, herhaling
verdooft. Herhaling zorgt voor herhaling. Het is een soort muzikale
lus en zo maak je weer ruimte in je eigen tijd.
Zoiets wou ik schrijven, maar dan anders.

Verkocht werk, 2014, bewerkte foto

In het hoofd, uit het hoofd

Het gebaar van afscheid murmelde wat.
Adieu. Da-ag!
Murmelen heeft iets te doen met het geluid van de vage wind.
Soms lijkt het ook wel wat op het ketsen van langs elkaar schuren-
de bakstenen. Een mooi zacht geluid. Aangenaam. De natuur is
aangenaam van zichzelf.
Het geluid bleef lange tijd in mijn hoofd zitten.
De zomer is heet en laat de lucht trillen. Er ontstaat een onduidelijk
landschap. De aarde ademt heet.
In de verte hoor je de hoge, schrille stemmetjes, kreetjes van
spelende kinderen. Ze bewegen hun tongetjes in hun mondjes en
leggen de woorden op onze weg. Wij horen en glimlachen.
Ook ik glimlach. Voel me veilig.
Vannacht zal ik vast we een cipres zien.
Het is toegestaan. De natuur wil. Er zullen rondom kleine witte
vrouwen of meisjes zijn. Ze gaan me in de nacht vergezellen tot
het slechts onmogelijke vouwen zijn tussen mijn lakens.
Was het maar nacht, dan kon hij in het hoofd uit het hoofd doen.
Alles blijft, niets gaat verloren.
Denk je.
Maar het wordt hooguit een geheim. Meer niet.
Je naait in het donker je eigen masker, haakt je afweerkleed.
Soms lijkt het dat je steelt uit je eigen bagage. En dat mag, want
het is allemaal van je alledaagse jou.
Dan komt een kolossale geest je pakken en slaat je met een stok
op je kop. Je raakt versuft.
Je slaap droomt verder.

Nachtneger, 1997, bewerkte foto

Donkerman

ik zal niet zingen
als een opgeblazen bries
ik zal geen liefde leven
die ik niet heb
ik zal de dode, zelf al lied,
zelfs niet neuriën
maar de kracht van zien
zal ik bezingen
en hullen in stilzwijgend
niets

naakte naaktheid
geeft vorm aan leegte
de nacht bijt zacht
alles wat slaapt droomt
diep gebogen
leeft mijn leven door
nadat de afscheidsangst
nadrukkelijk afscheid nam
ik mis je
soms

liefde begint laat
dus waarom niet in de nacht
nog even, dan komt een eind
aan ontvangen brieven
de tussendoormuzak
speelt al door het venster
nog even, een ander geluid
ademt zonder explosie
uit de keel komt geen adem
meer

Zogenaamd wild, 2009, bewerkte foto

Boordevolle nacht

Hij voelt zich als een gloednieuw vel wit papier.
Alles is nog mogelijk. De eerste haal zal spoedig alles bederven.
Hij kneedt zijn vingers. Het gemurmel kronkelt en kruipt dicht
tegen het idee aan. Dit is de tijd van het onderzoeken. Je moet
nu met jezelf gaan zingen. De tongen van vuur dirigeren vanzelf
een helder, kleurrijk, wild geheel.
De wangen van zijn gezicht hebben de kleur van heftige  hartklop-
pingen. Hij denkt dat hij al twee maal is gestorven, het maanlicht
schijnt al in zijn keel. Gelukkig stort de sneeuw in.
Als een ontbrandende roos schroeit hij zich dichterbij.
De verkoolde weg van de geschiedenis blijft donker achter.
Hij hoeft alleen maar de horizon wat op te wrijven en ja hoor, daar
komt het idee. Als je elkaar gaat ontmoeten in jezelf is dat warm.
Je bent een boek van ontelbare wateroppervlaktes en landt als een
woeste zwaan in een kalme zee. Alles komt goed.
Hij is gebonden tot het ochtendlicht. Dan pas is zijn samenzwering
weggesprongen. Dan pas kan hij rustig kijken naar de stromende
rivier van die nacht. Het vuur is uitgemergeld, het gedicht heeft
zich ontvouwen en hij is een nog natrillende pauw.
Zingend van bloed en vlees is hij blij met zijn ongebonden vrijheid.
Zo zijn zwarte dromen voor altijd uitgesloten.